W tych warunkach wszystko niemal zależało od poczucia osobistej odpowiedzialności.<br>Zaczyna ono wyraśnie zanikać już w tej generacji polityków, która pojawia się w początkach XVII stulecia. Nie bardzo potrafi ona dopasować ultrawolnościową i w gruncie rzeczy nieco utopijną strukturę ustroju politycznego państwa do wymogów zmieniającej się zdecydowanie na gorsze rzeczywistości. Demokracja szlachecka rodziła się w warunkach wyjątkowo dla nas pomyślnej koniunktury międzynarodowej. Z potężnymi sąsiadami utrzymywano pokojowe (Turcja) czy nawet wręcz przyjazne (Habsburgowie) stosunki, a konflikty militarne z Moskwą przebiegały na peryferiach. Dobrych kilka pokoleń nie oglądało najeśdśców wewnątrz Rzeczypospolitej.<br>W tych warunkach nie tylko zwykła szlachta, ale, co ważniejsze, jej polityczna