miarę ludzkich możliwości - to samo zło temperować. "Proroctwo: demokracja, powszechność, równość, nie będą w stanie was zaspokoić. Coraz silniejsze będzie w was pragnienie dwoistości - podwójnego świata - podwójnego myślenia - podwójnej mitologii - będziemy hołdowali w przyszłości dwu odmiennym systemom jednocześnie i świat magiczny znajdzie sobie miejsce obok świata racjonalnego" (D II 100). Dlatego ten roztropny członek społeczeństwa może jednocześnie czuć w sobie Hitlera i głosować na demokrację, babrać się w obrzydliwości i szanować tradycję, pisać - tym samym piórem - Kosmos i Dziennik... Co więcej, to napięcie między dwoma systemami (wcieleniami?) Gombrowicza staje się stopniowo jednym ze środków rozbudzania ciekawości czytelnika (zwłaszcza w Dzienniku). Nie