doświadczenie, które rozbudza myśl, zmusza do porównań i szukania odpowiedzi, nie pozwala zagłuszyć głosu sumienia". Rezultatem tego doświadczenia było mocne postanowienie, że wszystko musi zostać zmienione "w taki sposób, żeby każdy członek społeczeństwa mógł czuć się istotą ludzką". Życie na próżno? Nie miała to być jednak zwyczajna negacja. Używając terminu Heglowskiego można powiedzieć, że Gorbaczow dążył do Aufhebung systemu radzieckiego. Chodziło o to, aby zanegować system dialektycznie, to jest zmienić go radykalnie, a jednocześnie zachować i wznieść na wyższy szczebel to wszystko, co było w nim dobre. Program ten wykluczał nihilistyczny stosunek do przeszłości, co znalazło wyraz w dalszej części wyznań