filozoficznych, takich jak pojęcie Boga, sens rozwoju historycznego, problem granic poznania naukowego oraz na odwrót - sposób rozwiązywania tamtych problemów wyznaczał zasadniczy kierunek rozwiązania problemu wolności. Ogólny kontekst teoretyczny, a nawet praktyczny sporu nie tylko nadawał pytaniu o wolność metafizyczną głębię, lecz także znaczenie sporu dramatycznego, bo wciąż na nowo aktualnego.<br>Jakiż to był kontekst?<br>1. Najpierw tworzył i wyznaczał jego granice spór nowożytnego racjonalizmu z irracjonalizmem. Jeżeli istnieje w człowieku wolność - twierdzono w tej wersji racjonalizmu - znaczy to, że w człowieku ukrywają się łańcuchy związków przyczynowych; jedne wydarzenia nie tłumaczą się już przez drugie. A przecież istnienie stałych związków przyczynowych jest