rozszerzony na prawie wszystkich mieszkańców imperium będących ludźmi wolnymi. W sprawowaniu władzy i w aktywnym życiu publicznym mogła jednak uczestniczyć tylko niewielka część obywateli. W okresie wczesnego średniowiecza wszyscy mieszkańcy państwa byli poddanymi monarchy. Niektórzy, ze względu na swoją pozycję w hierarchii feudalnej, dysponowali znacznymi możliwościami uczestniczenia w życiu publicznym.<br>Jednakowoż pojęcie obywatela poszło niemal w zapomnienie. Kategoria &lt;foreign lang="lat"&gt;civis&lt;/&gt; nie była używana dla określenia pozycji osób będących poddanymi. Prawa, jakie służyły różnym kategoriom ludności - np. stanowi rycerskiemu, miastom i ich mieszkańcom, pochodziły z nadania monarszego; były rodzajem przywileju. Nie uważano tych przywilejów za przyrodzone i naturalne prawa obywatelskie. W okresie monarchii