użyciu broni jądrowej i kapitulacji Japonii zaczęła w USA mijać sympatia dla kremlowskiego "Uncle Joe". Stosując różnego rodzaju manewry taktyczne, które niekoniecznie przysparzały mu popularności - jak akceptacja dla zerwania konkordatu, odcinanie się od konspiracji zbrojnej, a nawet potępianie jej, czy udział w pozbawieniu obywatelstwa wysokich oficerów, którzy pozostali na emigracji - Mikołajczyk stał się przywódcą antykomunistycznej opozycji i niechętnych systemowi. Coraz lepiej widział jednak granicę "realizmu": uznał, iż jest nią zachowanie całkowitej niezależności przez PSL, co miało gwarantować, że prowadzi z komunistami rzeczywistą walkę, a nie grę polityczną. Po sfałszowaniu wyników referendum z czerwca 1946 r., w którym aż trzy czwarte społeczeństwa