Niegdyś tworzył je Kościół lub partie polityczne, oparte na podzielanych poglądach oraz wierzeniach i obejmujące zhierarchizowane i spersonalizowane formy kontaktów osobowych. Współcześnie takie alternatywne sieci mogą się rozwijać nieformalnie wówczas, gdy następuje poważne ograniczenie dostępu do mediów masowych (w Polsce lat osiemdziesiątych mówiono o prasie nielegalnej jako tzw. drugim obiegu).&lt;/&gt;<br><br>&lt;div&gt;&lt;tit&gt;NAUKA O KOMUNIKOWANIU A BADANIE KOMUNIKOWANIA MASOWEGO&lt;/&gt; <br>Pod nazwą "nauka o komunikowaniu" &lt;gap&gt; rozumie się najczęściej naukę, która "stara się zrozumieć produkowanie, przetwarzanie oraz oddziaływanie systemów symboli i sygnałów przez rozwijanie weryfikowalnych teorii, zawierających uprawnione stwierdzenia i generalizacje, które wyjaśniają zjawiska odnoszące się do produkowania, przetwarzania i oddziaływania informacji" [Berger i Chaffee