samych, z tego co nas przypomina - sondując nasze opinie, marzenia, przesądy, wydobywając wszystko, co kryje się w głębi naszych trzewi - czyli wydobywając na światło chaos serca człowieka. Dość to odległe od zwyczajowego pojmowania umoralniających walorów sztuk.<br>Ambiwalencje tego tekstu wynikają z chęci połączenia wizji monumentalnego dramatu przyszłości z postulatem jego aktualnej użyteczności. Tylko na takiej drodze Hugo mógł ocalić ideę "niemal kapłaństwa" poety-dramaturga, widzieć miejsce wszelkiego dramatu w teatrze, uwznioślić kompromisy, do jakich akceptacji bywał zmuszany "teatralny" dramaturg. Poeta-kapłan uszlachetniający lud. Dobrze służył temu obrazowi język teatralnego eseju: Hugo nigdy nie nazywał publiczności inaczej niż "tłum" czy "masa" (nie