wolności. Norwid, do którego odwołuje się Papież wcześniej, nawiasem mówiąc, jedyna postać, którą przywołuje Papież podczas wszystkich pielgrzymek, jest filozofem i poetą wolności. Wolność słowa jest wielką wartością i ani w przemówieniach Papieża, ani w żadnym innym wystąpieniu przedstawicieli Kościoła nie było nigdy pozytywnego słowa o cenzurze czy o ustroju autokratycznym. Ale problem wolności - wbrew temu, co twierdzą liberałowie - pozostaje. Jak wykorzystamy tę wolność? Uchylanie tego pytania we współczesnych demokracjach jest być może najsubtelniejszą formą popełniania przez nie samobójstwa. Trzeba ogromnego wysiłku rodziny, szkoły, Kościoła, mediów, polityków, społecznych autorytetów, by uczyć dobrego korzystania z wolności, by pielęgnować dobre wzory korzystania z