podniecenie.<br><br> Społeczeństwo, które w okresie młodości i dzieciństwa Newmana na ogół składało się z ludzi wierzących, zyskało zupełnie nowe oblicze. Zwyciężyła w nim idea postępu, zaufanie do świeckiej nauki i sceptycyzm w sprawach religijnych: "Tak oto wszyscy wiktoriańczycy, bogaci i biedni, doszli do wiary w postęp. Wiedza budziła w nich cześć religijną. Średniowiecze widziało w świecie tylko skutek wolnej woli Boga; wiek osiemnasty spróbował pogodzić rozumną wiarę z systemem praw naturalnych; w dziewiętnastym wieku wielu uczonych uważało, że mają przed sobą świat sił mechanicznych" (Andre Maurois, "Dzieje Anglii").<br><br> Newman mógł patrzeć, jak za jego życia święci sukcesy liberalizm, a więc przekonanie