ten sposób Gorbaczow przygotował swą własną klęskę jako prezydenta ZSRR. Jeżeli jednak celem jego była wolność - zwyczajna, ludzka wolność - to miał rację odmawiając uznania swej sprawy za przegraną. Interpretacja ta nie uzasadnia ignorowania przyczyn ekonomicznych i społecznych rewolucji Gorbaczowowskiej. Głosi ona tylko, że wiele z tych przyczyn, takich jak np. degeneracja kadr, demoralizacja ludności i "feudalizm mafijny", miało bezpośrednio związek z kryzysem ideologicznym i że ogólna sytuacja ZSRR w połowie lat osiemdziesiątych nie była aż tak katastrofalna, aby "zmusić" sekretarza generalnego KPZR do podjęcia zdecydowanie nieortodoksyjnej i wysoce ryzykownej terapii. Wybitny sowietolog amerykański, Adam Ulam, ma rację twierdząc, że główną przyczyną