świadectwem silnych nadal reliktów średniowiecza, przejawiających się w prymacie rękopisu oraz żywego słowa nad drukiem? Bądź istnienia kilku "Europ", pomiędzy którymi w XVII stuleciu obieg książki częściowo ustaje? Na pytania te nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć. O wiele łatwiej chyba jest wyjaśnić, dlaczego przed upadkiem dawnej Rzeczypospolitej nie doczekały się druku pamiętniki Marcina Matuszewicza, Jędrzeja Kitowicza lub Jana Duklana Ochockiego, stanowiące dziś bezcenne źródło wiedzy o sarmackiej formacji umysłowej i obyczajowej, która#jeśli chodzi o głęboką prowincję szlachecką#przetrwała do pierwszej ćwierci XIX stulecia. Pełne werystycznych obserwacji i plotek, kompromitujących najwyżej postawione osoby, wywołałyby skandal ściągając gromy i na wydawców, i