zostaną rzetelnie położone, to budowana na nich polityka będzie albo nieskuteczna, albo nieludzka. Dlatego też pokazuje nam, że istotą ruchu "Solidarności" nie jest polityka, lecz etyka. Nie oznacza to jednak ideologizacji wiary czy - używając określenia Maritaina - hipermoralizmu. Papież podkreśla pierwotność etyki i zarazem - jako znawca katolickiej nauki społecznej - unika grożącego fundamentalizmem moralizatorstwa, a jako mąż stanu jest świadom politycznych implikacji tego, co mówi, oraz towarzyszących jego wizycie uwarunkowań. Niestety, nie odrobiliśmy tej lekcji, której udzielił nam wówczas Jan Paweł II, i po roku 1989. Gdy u jednych polityka wzięła górę nad etyką, a u innych etykę zastąpiło moralizatorstwo, to całość zaowocowała