względem pokroju oraz kształtu szyszek; dzielony na dwa podgatunki (oba występują w kraju, oba pod ochroną gatunkową): typowy (nominatywny) - <foreign lang="lat">P. mugo subsp. mugo</>, opisany powyżej oraz <foreign lang="lat">P. mugo subsp. uncinata (Ramond)</> Domin (populacje środkowoeuropejskie wyodrębniane są czasem jako <foreign lang="lat">P. uliginosa Neumann ex Wimmer</>; w Polsce tylko w Sudetach), czyli sosna hakowata. Ta ostatnia wyróżnia się drzewiastym pokrojem (wąskostożkowate drzewa z jednym pniem), silnie asymetrycznymi szyszkami odchylonymi ku nasadzie pędu, o tarczkach wypukłych, "<orig>kapturkowato</>" odgiętych ku nasadzie szyszki. Pomiędzy oboma podgatunkami istnieją liczne formy pośrednie i mieszańce, wyodrębniane dawniej jako <foreign lang="lat">P. rotundata Link</>, czyli sosna błotna; spotykana u nas na nielicznych stanowiskach