od Maryni Czapskiej, dostałem maszynopis jego książki A travers le désastre, napisanej już w Ameryce. Maszynopis przeszmuglowano z Holandii. Książka wymierzona przeciwko kolaboracji, za de Gaulle`em i sprawą Wolnych Francuzów. Ukazała się w moim przekładzie w 1942 roku jako podziemna miniaturowa książeczka Drogami klęski. Za przedmowę, w której broniłem honoru Francji znieważanej przez Niemców, powinienem był dostać Legię Honorową, tym bardziej że podziemne wydanie oryginału w Editions de Minuit w Paryżu ukazało się półtora roku czy dwa lata później niż warszawskie.<br> Odnotowuję to, żeby złagodzić wrażenie mojej antyfrancuskości. Ta jest, nie ukrywam, urazowa i pochodzi z lat powojennych mojego tam