jedenastym i dwunastym stuleciu. To znaczy, w epoce krucjat; gdzieś pomiędzy trzecią wyprawą hord chrześcijańskich do Jerozolimy i ludobójstwem dokonanym na albigensach. Nie chcę przez to powiedzieć, że zamysł zbrodni na wielką skalę jest cechą wyróżniającą kultury europejskiej.<br>Zakładam, że Holocaust był wydarzeniem wyjątkowym w dotychczasowych dziejach ludzkości. Nigdy dotąd ideologicznie usprawiedliwiana nienawiść nie mogła posłużyć się tak skutecznymi środkami technicznymi i organizacyjnymi.<br>Zakładam też, że Holocaust nie był wydarzeniem wyjątkowym w tym sensie, że decyzja o likwidacji narodu żydowskiego została podjęta w konkretnej sytuacji historycznej. Była heroicznym wyzwaniem, rzuconym przez narodowy socjalizm (i jego sojuszników, powołujących się na wartości chrześcijańskie