kompensacyjny: jednoczyło społeczność wokół wzorców i wartości rozpoznawanych jako własne. Lecz zarazem dokonywała się w ten sposób, tak bardzo krytykowana przez Kijowskiego, rytualizacja historii: tej przeszłej i tej, która działa się na naszych oczach i której literatura - zapatrzona w obrzędowe gesty - nie pozwoliła przemówić własną, nie uporządkowaną mową. Zdarzenia drobne, intymne, banalne, takie "od dzwonka do dzwonka", jak obrazowo określa je Marian Brandys, zyskiwały wagę i sens dopiero wówczas, gdy rzucała na nie swój cień historia symboliczna i patetyczna, ucieleśniająca nasz wspólny los. Podobną tendencję zauważymy w wielu innych utworach z lat osiemdziesiątych: w Miesiącach Kazimierza Brandysa, Rozmowach polskich...<br> i wierszach