XIX, francuski pisarz Honoriusz Balzak, który przed połową XIX stulecia zwiedzał katedrę wawelską. Zdawano sobie sprawę, że katedra krakowska jest nie tylko miejscem sprawowania ofiary eucharystycznej, lecz także wielkim narodowym sanktuarium, uosobieniem wielkości historycznej, naszej przeszłości, tej najwspanialszej, chluby naszej. Gdy bowiem brakło monarchów, dawno przebrzmiałego gwaru wawelskiego dworu, ten katedralny, a zarazem dworski kościół zyskał nowe znaczenie: pierwszej w Polsce świątyni o funkcji nie tyle religijnej, lecz nade wszystko narodowego mauzoleum, pomnika dziejów ojczystych. Ten stan przetrwał do początku XX stulecia.<br>W drugiej połowie XIX wieku urządzono i udostępniono do zwiedzania groby monarsze, pełniące przecież wyznaczoną im z góry patriotyczną