w całym basenie Morza Śródziemnego było łatwiejsze. Gibraltar, Mers-El-Kebir i Bizerta sprawiały, że wojskowi mogli lekceważyć współpracę z Hiszpanią; eksploatowanie łanów, sadów i winnic Algierii było ciosem dla produkcji rolnej Hiszpanii, nawet jej wkład kulturalny wydawał się mniej potrzebny. A robotnik algierski, mało sprawny, mało wydajny, ale tani, kontentujący się marnymi warunkami pracy, i zwłaszcza niegodnymi człowieka warunkami mieszkaniowymi stanowi po dziś dzień we Francji nielojalną konkurencję dla emigranta i robotnika iberyjskiego. Póki Anglia kontrolowała Gibraltar w 19 w warunkach, póty mogła odpisywać na zero wartość marynarki hiszpańskiej: dzisiaj Gibraltar nie może być bazą wojenną na wypadek wojny atomowej, bo