jest tylko narzuconą, cudzą fikcją. Choć społeczeństwo musi, jak w czasie zaborów, normalnie żyć, wielu ludzi widzi już, że komunizm nie będzie trwał wiecznie. Teraz naród nie tylko żyje podwójnym życiem, ale drugie życie zostało de facto uznane za ważniejsze niż pierwsze.<br>Wolne związki zawodowe pozwalają wyrwać się ze szklanej kuli opozycyjnych dyskusji o granicach jawności i niejawności. Umożliwiają bowiem zalegalizowanie sfery działalności, która tu i teraz służy wyzwoleniu narodowemu i społecznemu, i to w bardzo szerokich ramach. Nakaz nieprzekraczania statutowych ram "Solidarności" każe jednak nadal rozwijać opozycję niejawną. Wprawdzie opozycja jest wreszcie "u siebie", ale partia komunistyczna jest także tu