husycki z połowy XVI wieku drukowany w Pradze. Najstarsza stażem biblioteka publiczna określała swój stosunek do wrogiej, pruskiej państwowości i polityki. Oczywiście, ryzyko podejmował hrabia Edward wielkie. Sam rządził i to samo nakazał synowi. Po śmierci <name type="person">Rogera Raczyńskiego</>, po 1864, aż do końca pierwszej wojny światowej przejęli Niemcy pod swoja kuratelę dzieło Wielkopolanina, pilnowali, by biblioteka nie "demoralizowała polskiej młodzieży, poszły w ruch donosy i inwigilacje, rygory i ograniczenia. A docierały do <q>"wschodniej ściany Luwru"</> emigracyjne druki mimo rewizji, i <name type="tit">"Księgi"</> <name type="person">Mickiewicza</> i książki polskie z zakazanych najbardziej. Pogwałcili Prusacy statut zatwierdzony przez ich króla i wprowadzili na członków kuratorium swoich