Do owego świata panów Czartkowskich i komisarzy Słotwińskich, do owych rąk gładkich i miękkich, władających batogiem lub urzędowym papierem, miłych i łaskawych w dotknięciu, a strasznych w panowaniu, do owych twarzy pięknych i śmiałych, z góry patrzących, godnością nacechowanych i pewnych siebie, a tak wybornie zmawiających się lada uśmiechem, lada mrugnięciem oczu - Pojął Kazimierz nagle, w przeraźliwym ostrowidzeniu, tę sprawę przeklętą, co jak gryzący opar nawisła tu odwiecznie w głuchym, niskim powietrzu wsi, jątrzyła utajonym dreszczem wśród skrzypiących opłotków, pomiędzy zapadłymi w ziemię zagrodami... Ową duszniość złowrogą, co tu jarzmiła życie podbruzdne, śródglebne; nędzą napuchłe i upodlone ciemnotą!... Ową przemoc pradawną