momentu pędu przy zderzeniu szybkiej cząstki z nieruchomą tarczą. Kiedy bowiem energia cząstki przyspieszanej, np. protonu, przewyższa energię spoczynkową cząstek tarczy, wówczas traci się większą część energii na ruch wspólnego środka masy dwóch cząstek, tylko nieduża jej część przekazywana jest układowi cząstek względem siebie zasadniczemu dla tworzenia nowych struktur (masa nowo powstających cząstek). W przypadku zderzających się cząstek o tej samej masie, ta energia użyteczna rośnie proporcjonalnie do pierwiastka kwadratowego z energii osiąganej przez akcelerator 22 . I tak np. dla synchrotronu protonowego o energii 400 GeV w układzie laboratoryjnym, energia w układzie środka masy wynosi 28 GeV. Przy zbliżaniu się do