zbiorowej". <br>W istocie struktura komunikacyjna Związku Radzieckiego była średniowieczna. W średniowieczu ranga nadawanych komunikatów była odbiciem miejsca w hierarchii społecznej, która z kolei odzwierciedlała boski porządek kosmiczny. W komunizmie radzieckim porządek boski zastąpiły obiektywne prawa dziejowe, będące jednak nie mniej autorytatywną rękojmią ważności i kompletności procesu komunikacji. Skoro zaś komunikacja odzwierciedla zewnętrzny obiektywny porządek, czy to boski, czy dziejowy, z założenia jest pełna. Ergo, swobodna, horyzontalna wymiana poglądów między ludźmi jest zbędna, wręcz szkodliwa, bo generuje nieproduktywny szum. Gdy wyszło na jaw, że wiara w prawa dziejowe znaczy tyle co gusła i zabobony, pozbawiony oparcia eschatologicznego proces komunikacji wertykalnej załamał się