1555 r. wydał Kromer w Bazylei swoje główne dzieło De origine et rebus gestis Polonorum libri XXX, które w pół wieku później przełożone zostało na język polski przez Marcina Błażewskiego pt. O sprawach, dziejach i wszystkich innych potocznościach koronnych polskich ksiąg XXX (Kraków 1611). Kromer, autor Rozmów Dworzanina z Mnichem (por. rozdz. IV, pkt 5), opisał w swej Polonii świetną łaciną dzieje Polski do początku panowania Zygmunta I (do 1506 r.), przeznaczając tę pracę dla cudzoziemskiego czytelnika, któremu pragnął przedstawić znamienitą przeszłość swego kraju. Udało mu się to zrobić skutecznie, z poczuciem godności, ale z taktem i umiarem. Doczekał się też