koczowników stepowych, zwłaszcza dominacja kaganatu awarskiego, a następnie inwazja Węgrów mogły przyczynić się do wzmocnienia autokratyzmu władzy książęcej u pobliskich ludów słowiańskich. W Skandynawii długotrwałe wyprawy wikingów i specyficzna organizacja sił zbrojnych mogły przyczynić się do przetrwania wiecowego sądownictwa heradów i skuteczniejszej niż w krajach słowiańskich ochrony pozycji społecznej wolnego pospólstwa (bondów). Ale i w Polsce, mimo zmonopolizowania publicznej jurysdykcji przez panującego i jego urzędników, władza książęca nie mogła obyć się bez współpracy opoli, nie mogła więc pozwolić sobie na otwarte deptanie osobowych i rzeczowych praw opolników. Przeciwnie: poszanowanie dziedzicznych praw do ziemi oraz statusu społeczno-prawnego powiązanego z obowiązkami różnych