czas). Chodziło - rzecz jasna - o czas z góry oznaczony, czyli właśnie o dzień zgromadzenia33. Słowiańskie wyrażenie "roki sądowe" oznaczało podobną treść pojęciową. Trzeba było orientować się, kiedy nadchodzi właściwy czas, według jedynego kalendarza, jakim dysponowało społeczeństwo analfabetów: tego, który widniał na nocnym niebie. Orientacja według nowiu lub pełni księżyca była praktycznie jedynym sposobem, żeby znaczna liczba ludzi mieszkających w rozmaitych miejscach mogła spotykać się w regularnych odstępach czasu w określonym miejscu.<br>Istotny był nie tylko wzgląd praktyczny, czyli skuteczna technika porozumiewania się co do czasu. Dla barbarzyńców niebo było czymś więcej niż dla nas zegarek z kalendarzykiem. Z przenikliwością godną etnografa