kulturą grecką i rzymską jako odrębna dyscyplina, już autonomiczna i niezależna od teologii. Były to studia językowe - stylistyczne i literacko-antykwaryczne, które z czasem pojawią się i na uniwersytetach pod nazwą humaniora, wypierając po części tradycyjne schematy i metody: jeśli scholastyka i dialektyka nie ustąpią miejsca retoryce i gramatyce, to przynajmniej będą się musiały liczyć z ich konkurencją. Uniwersytety włoskie, gdzie w poprzednich stuleciach scholastyka rozwijała się słabiej niż na przykład we Francji, łatwiej otworzyły bramy dla humaniorów. Inne uniwersytety, im znakomitsze w przeszłości, tym niechętniej wyrzekały się niegdysiejszej sławy i tym ostrzej zwalczały nowinki humanistyczne (przykładem choćby paryska Sorbona).<br>Najbardziej