konkurencja zboża z krajów zamorskich, przede wszystkim z Ameryki Północnej. Wielkie, coraz większe przestrzenie oddawano tam pod uprawę; ziemia bardzo urodzajna, dotychczas nie uprawiana, wydawała plon obfity. Nowo zbudowane amerykańskie koleje transkontynentalne i nowe wielkie okręty transoceaniczne przybliżyły Europę do Ameryki i ułatwiały transport znacznych ilości zboża. Koszty transportu szybko spadały. Na linii Nowy Jork - Liverpool wynosiły one w 1881 r. tylko 40%, a w 1900 r. zaledwie 15% kosztów przewozu na tej samej trasie w 1871 r. Na drodze morskiej Odessa - Hamburg koszty przewozu obniżyły się do 62% w 1881 r., a do 43% w 1900 r. w porównaniu z