prawa zachowania energii i oznaczając energie kinetyczne przez , a energie masowe 0 zapisując zgodnie z równ. (4.2-1): ((...)) Jeżeli wyodrębnimy różnicę energii kinetycznych produktów reakcji i cząstki bombardującej ((...)) , to otrzymamy ((...)) W zależności od znaku Q reakcja jest endo- lub egzoenergetyczna. Przy Q dodatnim, tzn. energii kinetycznej produktów większej niż substratów, reakcję nazywamy egzoenergetyczną; oczywiście dzieje się to kosztem defektu masy. Przy Q ujemnym reakcja jest endoenergetyczna.<br> Często wygodnie jest wyeliminować wartość ç, czyli energię odrzutu jądra, małą i trudną do zmierzenia. Można to łatwo zrobić, posługując się schematem na rys.4.1, ilustrującym w uproszczony sposób kierunki rozproszenia cząstek-reagentów