zależy to już od przyjętej definicji. Pod względem zakresu tematycznego (i objętości) dzieło Chmielowskiego wyprzedza inne prace o podobnym charakterze. Jednak w &lt;hi rend="italic"&gt;Nowych Atenach&lt;/hi&gt; szczególnie rozbudowane są wiadomości z zakresu historii i geografii, zwłaszcza jeśli chodzi o zagadnienia związane z religią i - przede wszystkim - (choć nie wyłącznie) z Kościołem.<br> Encyklopedyczne wiadomości z wielu dziedzin - chociaż na poziomie bardzo niskim, a więc przeznaczonym dla szerszego ogółu czytelników, zawiera książka W. Tylkowskiego &lt;hi rend="italic"&gt;Uczone rozmowy wszystką w sobie prawie zawierające filozofiję&lt;/hi&gt; z 1692 r. Wprawdzie i tu - podobnie jak u Chmielowskiego - występują wiadomości fantastyczne, jednak na ogół autor stara się przedstawić codzienne zjawiska w