poniekąd samorodnie i w wyraźnej separacji od myśli zachodnioeuropejskiej. Inaczej w Warszawie, której sfery inteligenckie, niezależnie od wyznawanej ideologii, zawsze interesowały się tym, co dzieje się na Zachodzie i wbrew trudnościom dążyły do przyswojenia sobie najświeższych nowinek zachodnioeuropejskich, gdzie nowe idee miały do swej dyspozycji kadry uniwersyteckie, legalne pisma i wydawnictwa książkowe, a w parlamentach i na wiecach wygłaszali przemówienia posłowie partii socjalistycznych. Sytuacja zwolenników nowej ideologii nigdzie nie dawała się porównać z sytuacją w państwie carów, nawet bismarckowskie prawa wyjątkowe przeciwko socjalistom nie stwarzały ani w części takich trudności, takich napięć, a w konsekwencji - i tak wyostrzonych postaw moralnych, jak