koło Opatowa, należące do kultury pucharów lejkowych, nie ma nic wspólnego z dzisiejszym indoeuropejskim zasiedleniem, choć miała cechy rasy białej, jeśli można wierzyć analizom zespołów czaszek przez antropologów. Być może, reliktem dawnych populacji są etnicznie egzotyczni Baskowie, ograniczeni dziś do rąbka Pirenejów. Ich odmienność antropologiczna jest niemal zupełnie zatarta i wyraża się, co najwyżej, w wyjątkowo wysokiej frekwencji czynnika Rh-. Nic dziwnego, że najstarsze cywilizacje epoki miedzi zasiedliły Bliski Wschód dopiero w krótkim okresie chłodnym około 3100 lat p.n.e. (odtąd Bałtyk ma słabe zasolenie). Wtedy też rozkwitało państwo egipskie. Geneza indoeuropejczyków, czyli Celtów, Ilirów, Germanów i Słowian, których ekspansja rozpoczęła