trudno byłoby utrzymać samodzierżawie. Zresztą wpływy polskie docierały do Moskwy w ciągu całego XVI wieku, szczególnie poprzez prawosławnych Rusinów litewskich, którzy przenosili się z jednej na drugą stronę granicy (czasem kilkakrotnie), oraz przez uciekinierów moskiewskich na Litwę, zachowujących jednak zwolenników wśród rosyjskiego bojarstwa. Tu należy wymienić przede wszystkim Andrzeja Kurbskiego, za młodu przyjaciela Iwana Groźnego i zwolennika reform wprowadzanych przez Wybraną Radę. Po wybuchu prześladowań bojarstwa Kurbski "wybrał wolność" w Rzeczypospolitej i w listach do Iwana poddał jego system bezlitosnej krytyce z punktu widzenia praworządnego państwa arystokratycznej elity. Na początku XVII wieku już nie tylko jednostki w Rosji zastanawiały się nad możliwością