byli mniej lub bardziej szlachetnie urodzeni. Paweł Diakon potraktował nawet szlachectwo jako antytezę ubóstwa. Wraz z ruiną materialną - zauważył on w związku z losami własnego brata - "przemija szlachectwo, a nastaje ubóstwo" (nobilitas periit miseris, accessit aegestas)67. Jest to wprawdzie tekst literacki, ale Paweł Diakon znał prawo i wiedział, że zubożenie pociąga za sobą utratę posiadanej poprzednio "jakości osoby" i zejście na niższy szczebel. Zapewne możliwy był też awans. System gradacji nie krępował ruchliwości społecznej barierami o stanowym charakterze. Z przytoczonych słów edyktu Rotariego wynika, że w systemie tym nie było podziału wolnych na arystokrację i pospólstwo. Kategoria pospolitych wolnych nie