noce nadludzkiego wysiłku. Cofający się Moskale wciągali przeciwnika w głąb swego kraju. Wielka armia Napoleona posuwała się naprzód w coraz większym znoju. Sugestywny obraz tego nie kończącego się pochodu Wielkiej Armii zawarł w swoich wspomnieniach Marcin Smarzewski: <q>„Aby nieprzyjaciela doścignąć i pobić, robiliśmy marsze forsowne, więc ani snu, ani żywności. Toteż ludzie i konie padali w pochodzie i korpus zmalał onymi trudami jakby po jakiej krwawej walce. <gap> Cokolwiek do pożywienia ludzi i koni zawierały osady, rozszarpywało zgłodniałe żołnierstwo i nieraz na pół surowe musiano spożywać jedzenie, bo na krótkich nocach o drugiej rano stawano już pod broń i ruszano w