• Czy wiesz, że...
    BIUSTONOSZ
    Biustonosz pochodzi od niemieckiego Büstenhalter i jest tzw.
    półkalką – w pierwszej części wynikiem oddania w piśmie niemieckiej wymowy słowa Büste, w drugiej wynikiem przetłumaczenia niemieckiego Halter ‛pojemnik lub inny przedmiot służący do trzymania czegoś’. Bliższy oryginałowi biusthalter nie zdążył się na dobre zadomowić w polszczyźnie, gdy stał się słowem przestarzałym. Rodzimy stanik (od rzeczownika stan) jest zaś słowem mniej precyzyjnym, gdyż oznacza też część damskiej sukni od ramion do pasa. Wśród słów, które przychodzą na myśl, jest jeszcze napierśnik – część kuchennego fartucha albo część zbroi. Różnica między kobiecym a męskim napierśnikiem dobrze ilustruje dawny społeczny podział ról kobiet i mężczyzn.
    Mirosław Bańko
     
  • Łatwo pomylić
    KAMPANIA, KOMPANIA
    Kampania to działania wojenne, kompania to grupa żołnierzy obejmująca
    kilka plutonów (w terminologii wojskowej pododdział). Tym wojskowym znaczeniom towarzyszą inne inne: kampania to zorganizowane działania różnego typu (por. kampania wyborcza, w okresie PRL kampania żniwna), kompania to grupa znajomych osób, które chętnie spędzają razem czas (por. wesoła kompania). Polszczyzna ma także pochodne przymiotniki: kampanijny i kompanijny, do rodziny wyrazowej kompanii należy ponadto kompan.
    Mirosław Bańko
     
  • To ciekawe
    Piąte koło u wozu
    Czyli: ktoś czy coś, co zawadza, bo jest niepotrzebny (niepotrzebne). Wóz ma cztery koła, piąte
    nawet nie wiadomo gdzie miałoby się kręcić. Takie piąte koło jest zbyteczne – a tak mówimy nie tyle wtedy, gdy myślimy tylko o braku zastosowania, lecz raczej w poczuciu przeszkody. Piąte koło komplikuje sytuację, sprawia, że działamy mniej sprawnie. Taka kula u nogi. A skądinąd dziś wiemy, jak konieczne jest piąte, zapasowe koło. Lub choćby jego część.
    Jerzy Bralczyk
     
Słowo dnia: rządzić

Zagraj z nami!

Chcesz sprawdzić swoją znajomość języka?

Zagraj teraz

Zasady pisowni

17. [57] Użycie wielkiej litery w poezji oraz ze względów graficznych
17.1. Tradycyjnie w poezji wielką literę stawiano na początku każdego wersu. Tę tradycję odnajdujemy także w poezji współczesnej:
Nadzieja bywa, jeżeli ktoś wierzy,
Że ziemia nie jest snem, lecz żywym ciałem
I że wzrok, dotyk ani słuch nie kłamie
A wszystkie rzeczy, które tutaj znałem,
Są niby ogród, kiedy stoisz w bramie.
(C. Miłosz)
17.2. Użycie wielkiej litery w poezji polskiej zgodne z kryterium składniowym ma krótszą tradycję. W poniższych fragmentach wielką literę postawiono na początku utworów i po kropce, pytajniku oraz wykrzykniku, a więc w zgodzie z zasadami składniowo-intonacyjnymi:
Nic gruzy. Ale ująć
powietrze: tam formy rosną
z guseł i zaklęć — kołując —
coraz to bliższe. Mocno
w ręce spadają — nieznane,
czasem — niedokonane.
(K.K. Baczyński)
O, jakże są nieszczelne granice ludzkich państw!
Ile to chmur nad nimi bezkarnie przepływa,
ile piasków pustynnych przesypuje się z kraju do kraju,
ile górskich kamyków stacza się w cudze włości
w wyzywających podskokach!
Czy muszę tu wymieniać ptaka za ptakiem jak leci,
albo jak właśnie przysiada na opuszczonym szlabanie?
Niechby to nawet był wróbel — a już ma ogon ościenny,
choć dzióbek jeszcze tutejszy. W dodatku — ależ się wierci!
(W. Szymborska)
17.3. Niekiedy pomija się wielkie litery całkowicie lub daje tylko na początku utworu poetyckiego, rezygnując jednocześnie z użycia interpunkcji:
Zapomnijcie o nas
o naszym pokoleniu
żyjcie jak ludzie
zapomnijcie o nas
my zazdrościliśmy
roślinom i kamieniom
zazdrościliśmy psom
chciałbym być szczurem
mówiłem wtedy do niej
chciałabym nie być
chciałabym zasnąć
i zbudzić się po wojnie
mówiła z zamkniętymi oczami
zapomnijcie o nas
nie pytajcie o naszą młodość
zostawcie nas
(T. Różewicz)
17.4. W grafice bardzo różnie stosuje się wielkie i małe litery. W zgodzie z zasadami ortograficznymi umieszcza się wielką literę na początku nagłówków, tytułów książek itp.:
Kaprysy historii
Podróż dalekich przestrzeni
O Polsce i uniwersytetach
Słownik przypomnień
Wielka litera występuje również na początku podtytułu:
Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny
Marcowe gadanie. Komentarze do słów 1966–1971.
Przyjęte jest pisanie wielkimi literami całych wyrazów na kartach tytułowych książek, w tytułach rozdziałów, utworów poetyckich, artykułów prasowych, na afiszach, w tytułach filmów i sztuk teatralnych, imprez muzycznych i sportowych, reklamach:
DZIEJE LITERATUR EUROPEJSKICH
MAŁY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO
WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN
TEORETYCZNE I METODOLOGICZNE ASPEKTY ZMIAN W SYSTEMIE JĘZYKOWYM WSPÓŁCZESNEJ POLSZCZYZNY
Z CHŁOPA KRÓL
MUMINKI
CZŁOWIEK Z MARMURU
WESELE
RECITAL KRYSTIANA ZIMERMANA
HALOWY TURNIEJ PIŁKARSKI
SZANUJ ZIELEŃ
 
 
... >>

Zmieniają się czasy,
zmieniają się słowa

Zobacz w Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, jak przez pół wieku zmieniło się słowo azbest
Więcej słów
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego