ampułkostrzykawka

ampułkostrzykawka
2.01.2010
2.01.2010
Witam!
Chciałabym zapytać o właściwą pisownię słowa ampułkostrzykawka / ampułko-strzykawka. Czy poprawna jest wersja bez dywizu, czy z dywizem? W publikacjach medycznych pojawiają się obie.
Serdecznie dziękuję za odpowiedź.
Pisownia zależy od tego, jak takie urządzenie wygląda i jak funkcjonuje. Jeśli jest jednocześnie ampułką i strzykawką, to jego nazwę w zasadzie powinniśmy pisać z dywizem, jednak nie tak jak w pytaniu, lecz: ampułka-strzykawka, co pociąga za sobą konieczność odmiany obu członów: ampułki-strzykawki, ampułce-strzykawce, ampułkę-strzykawkę itd. Jeżeli natomiast wymienione urządzenie jest rodzajem strzykawki, która dodatkowo pełni funkcję ampułki, to właściwa jest pisownia łączna z interfiksem -o-, tj. ampułkostrzykawka. W polskiej Wikipedii pod hasłem ampułko-strzykawka czytamy: „połączenie ampułki z lekiem i strzykawki”, słusznie więc autor hasła zastosował dywiz, ale rozminął się z zasadami ortografii w innym punkcie, w zasadzie powinien był napisać: ampułka-strzykawka.
Na marginesie tej porady warto poczynić kilka uwag. Po pierwsze, zasady pisowni polskiej zmuszają nas niekiedy do subtelnych i niestety subiektywnych rozróżnień. Czy ampułka-strzykawka nie jest przypadkiem rodzajem ampułki, a jednocześnie rodzajem strzykawki? Wydaje się, że lekarze, którzy jej nazwę piszą bez dywizu, mogliby z powodzeniem bronić takiej pisowni nie tylko ze względu na zwyczaj językowy, ale i ze względu na znaczenie słowa.
Po drugie, użycie pisowni z dywizem, wymagającej jednoczesnej odmiany obu członów, jest niewygodne, a przy tym bezafiksalne zestawienie członów typu ampułka-strzykawka sprawia wrażenie, jakby chodziło o przedmiot wykonany doraźnie. Chcąc uniknąć tych niedogodności i jednocześnie nie łamać zasad ortografii, sięgamy po zapis łączny, z interfiksem, który narzuca interpretację desygnatu, nie zawsze pożądaną. Czy np. tytułowy Zwierzoczłekoupiór Konwickiego jest naprawdę rodzajem upiora, jak sugeruje zapis? Czy nie lepiej byłoby, gdyby pisownia nie narzucała oceny czytelnikowi? Być może tego rodzaju dylematy – a nie tylko nieznajomość zasad ortografii – sprawia, że w tekstach pojawiają się zapisy skądinąd funkcjonalne, choć niezgodne z zasadami, jak ampułko-strzykawka.
Na szczęście pewien wyłom w zasadach pisowni rzeczowników złożonych już nastąpił. Wbrew przywołanej zasadzie już bowiem kilkadziesiąt lat temu upowszechniły się złożenia o członach znaczeniowo równorzędnych, a mimo to pisane łącznie, z interfiksem, np. chłoporobotnik, meblościanka, marszobieg. Językoznawcy, po okresie upominania się o zapis chłop-robotnik, mebel-ścianka, marsz-bieg, pogodzili się z pisownią łączną, co daje zielone światło także ampułkostrzykawce – niezależnie od tego, jak rozumiemy relację między znaczeniem składników tego słowa.
Mirosław Bańko, PWN
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego