różne problemy ortograficzne

różne problemy ortograficzne
23.02.2010
23.02.2010
Szanowna Poradnio,
ogromnie się cieszę, że nie trafiłam na wyczerpany limit :) Chciałam spytać, czemu – choć wśród obiektów, których człon ogólny piszemy małą literą (budowle, pomniki, cmentarze), są też obiekty sportowe – piszemy wielką literą Stadion Dziesięciolecia? Dlaczego Humowski (od Hume), ale Joyce’owski? Dlaczego pornomagazyn, ale porno-film lub porno film? Czemu gadka szmatka jeszcze niedawno była zapisywana z łącznikiem (słownik ort. wyd. Wilga)?
Z góry najuprzejmiej dziękuję
1) W regule, którą Pani przywołuje, mówi się, że małą literą pisze się te człony, które są tylko nazwami gatunkowymi. Należy rozumieć, że pierwszy składnik nazw Stadion Dziesięciolecia, Stadion Śląski, Stadion Narodowy stanowi integralną część nazwy własnej. A o tym, że tak jest, decyduje wola dysponentów tych nazw. Podane zapisy są zapewne wyjątkami, bo pisownia stadion Legii, stadion Górnika itp. nie budzi raczej wątpliwości.
2) Zapis przyrostków po nazwach zakończonych na -e niewymawiane nie został ustalony w polskich przepisach ortograficznych, stąd wahania. Moim zdaniem lepiej by było stosować apostrof na zasadach takich samych jak we fleksji (Hume’a, Joyce’a). Trzeba stwierdzić, że Wielki słownik ortograficzny PWN zwykle przestrzega tej zasady, podając np. hasła grunge’owiec, software’owy. Może chodzi o to, że pisownia Humowski ustaliła się na tyle dawno, że słownikarze postanowili jej nie poprawiać (rzeczywiście była w słownikach już kilkadziesiąt lat temu).
3) Wyraz pornomagazyn został najwidoczniej uznany za złożenie z elementem -o-, a taka konstrukcja musiała powstać już w języku polskim. Z kolei zapisy porno-film, porno film trzeba podejrzewać o obce pochodzenie, stąd też – być może – ich nietypowa forma. Dziś zastępuje się je bliższym naszemu językowi wyrażeniem film porno.
4) Autorzy wspomnianego słownika widocznie uznali, że jest to wyraz złożony z elementów współrzędnych (co nie jest prawdą). Odkąd wyrażenie gadka szmatka pojawiło się w Wielkim słowniku ortograficznym PWN, ma taki właśnie zapis. A skoro jest to słownik wzorcowy, to i pisownia, którą proponuje, jest taka.
Jan Grzenia
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego