Dziś Andrzeja i andrzejki
Tradycyjnie dzień imienin danej osoby określa się imieniem w dopełniaczu: Barbary, (zimnej) Zośki, Jana… Dlaczego zatem mówimy Andrzejki oraz Sylwester? Pierwsza forma nie budzi moich wątpliwości, ciekaw jestem jej pochodzenia. Druga zaś — być może niesłusznie — mnie razi.
Z serdecznymi podziękowaniami za odpowiedź i najlepszymi życzeniami radosnych świąt i hucznej nocy sylwestrowej
– Mateusz
30.12.2010
30.12.2010
Szanowni Państwo! Tradycyjnie dzień imienin danej osoby określa się imieniem w dopełniaczu: Barbary, (zimnej) Zośki, Jana… Dlaczego zatem mówimy Andrzejki oraz Sylwester? Pierwsza forma nie budzi moich wątpliwości, ciekaw jestem jej pochodzenia. Druga zaś — być może niesłusznie — mnie razi.
Z serdecznymi podziękowaniami za odpowiedź i najlepszymi życzeniami radosnych świąt i hucznej nocy sylwestrowej
– Mateusz
Szanowny Panie,
uporządkujmy najpierw potrzebne informacje:
1) Dzień imienin określa się następująco: (dzień imienin) Barbary, Zofii, Jana, a także: (dzień imienin) Andrzeja, Sylwestra, Walentego…
2) Istnieje różnica znaczeniowa i formalna między wyrażeniami (dzień imienin) Andrzeja i andrzejki ‘zabawa w wigilię św. Andrzeja, połączona z rozmaitymi wróżbami’; tak samo (dzień imienin) Mikołaja – mikołajki ‘zabawa polegająca na dawaniu prezentów w dniu św. Mikołaja’; tak samo (dzień imienin) Walentego – walentynki ‘święto zakochanych i zabawa polegająca na dawaniu upominków w dniu św. Walentego’.
Nazwy andrzejki, mikołajki, walentynki (wszystkie pisane małą literą) są rzeczownikami pospolitymi, formacjami deminutywnymi (zdrobnieniami) typu plurale tantum (mają tylko formę liczby mnogiej). Zostały ukształtowane na wzór nazw uroczystości typu imieniny, zaręczyny, zaślubiny, chrzciny…
3) Istnieje też różnica między nazwą własną Sylwester ‘imię’ a rzeczownikiem pospolitym sylwester ‘dzień 31 grudnia’ oraz ‘zabawa w tym dniu’. Kierując się zasadą analogii, należałoby oczekiwać nazwy sylwesterki (jak andrzejki, mikołajki…). Jednak takiej formacji nie ma w użyciu. Zapewne ze względu na trudności artykulacyjne. W tej funkcji występuje sylwester.
Dziękując za życzenia świąteczne, odwzajemniam je najserdeczniej i dołączam staropolskie: do siego roku!
uporządkujmy najpierw potrzebne informacje:
1) Dzień imienin określa się następująco: (dzień imienin) Barbary, Zofii, Jana, a także: (dzień imienin) Andrzeja, Sylwestra, Walentego…
2) Istnieje różnica znaczeniowa i formalna między wyrażeniami (dzień imienin) Andrzeja i andrzejki ‘zabawa w wigilię św. Andrzeja, połączona z rozmaitymi wróżbami’; tak samo (dzień imienin) Mikołaja – mikołajki ‘zabawa polegająca na dawaniu prezentów w dniu św. Mikołaja’; tak samo (dzień imienin) Walentego – walentynki ‘święto zakochanych i zabawa polegająca na dawaniu upominków w dniu św. Walentego’.
Nazwy andrzejki, mikołajki, walentynki (wszystkie pisane małą literą) są rzeczownikami pospolitymi, formacjami deminutywnymi (zdrobnieniami) typu plurale tantum (mają tylko formę liczby mnogiej). Zostały ukształtowane na wzór nazw uroczystości typu imieniny, zaręczyny, zaślubiny, chrzciny…
3) Istnieje też różnica między nazwą własną Sylwester ‘imię’ a rzeczownikiem pospolitym sylwester ‘dzień 31 grudnia’ oraz ‘zabawa w tym dniu’. Kierując się zasadą analogii, należałoby oczekiwać nazwy sylwesterki (jak andrzejki, mikołajki…). Jednak takiej formacji nie ma w użyciu. Zapewne ze względu na trudności artykulacyjne. W tej funkcji występuje sylwester.
Dziękując za życzenia świąteczne, odwzajemniam je najserdeczniej i dołączam staropolskie: do siego roku!
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
