homonimiczna zagadka
Z poważaniem,
Łukasz
5.02.2013
5.02.2013
Czy w języku polskim da się znaleźć przykłady antonimicznych homonimów albo przynajmniej par bardzo podbnych wyrazów o przeciwstawnym znaczeniu. Taką parę np. w języku angielskim stanowią dwa czasowniki cleave o różnej etymologii, jeden oznacza przecinać, drugi sklejać.Z poważaniem,
Łukasz
Publikuję Pana pytanie bez odpowiedzi, za to z zachętą dla czytelników poradni, aby nadesłali odpowiedź, jeśli znajdą interesujące Pana przykłady.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
-
5.02.2013Takich wyrazów jest w języku polskim niewiele, ale istnieją. Najtrudniej o przeciwstawne rzeczowniki i przymiotniki, np. handicap: 1. \'sytuacja ułatwiająca komuś osiągnięcie jakiegoś celu\', 2. \'sytuacja uniemożliwiająca komuś osiągnięcie jakiegoś celu\' (za USJP; szersze omówienie w Słowniku wyrazów trudnych i kłopotliwych PWN); podobnie czerstwy: 1. \'stary, twardy, suchy (o pieczywie)\', 2. \'zdrowy, krzepki; świeży (o pieczywie, regionalizm krakowski – WSPP)\'.
Dużo łatwiej znaleźć przeciwstawne czasowniki (lub o przeciwnym znaczeniu w danym użyciu), np. dzielić, por. „Będą dzielić pokój\'\': 1. \'będą go użytkować wspólnie\', 2. \'zajmą się podzieleniem pokoju na dwie części, tak by każde z nich miało swoją\'; podobnie złożyć, np. namiot, domek ogrodowy dla dzieci: 1. \'rozstawić, rozłożyć, zmontować\', 2. \'zwinąć, porozdzielać na części (i spakować lub schować)\'.
Do przeciwstawnych sytuacji odnoszą się też czasowniki: pożyczyć, wydzierżawić, wynająć, wyczarterować, np. „Pożyczył 100 zł\'\' – albo pożyczył komuś, albo od kogoś.Michał Gniazdowski, Warszawa -
5.02.2013Innymi przykładami antonimii wewnątrzwyrazowej (tzw. enantiosemii) są w języku polskim rzeczownik rudyment: 1. \'element, początek, podstawa\', 2. \'pozostałość, szczątek\' (SJPDor), przymiotnik rudymentarny oraz partykuła owszem, która w zależności od kontekstu może albo potwierdzać, albo kwestionować słowa rozmówcy.Michał Kunik, Wrocław