Anioł Stróż

Anioł Stróż
11.06.2014
11.06.2014
Szanowni Państwo,
jak brzmi mianownik (forma niedeprecjatywna, forma deprecjatywna) i biernik liczby mnogiej połączeń Anioł Stróż i anioł stróż?
Z poważaniem
Czytelnik
Anioły chyba są bezpłciowe, w gramatyce zaś – dwupłciowe. Słowo anioł ma bowiem rodzaj oboczny: męskoosobowy lub męskożywotny (inaczej męskozwierzęcy). Jego rodzaj gramatyczny rozciągamy na nazwę anioł stróż, w której jest on członem nadrzędnym. Drugi rzeczownik w tego rodzaju konstrukcjach (tzw. apozycyjnych) nie musi mieć tego samego rodzaju co pierwszy, por. rzeka Nil lub stacja Sochaczew, powinien natomiast stać w tym samym przypadku. Tak jest i w Pana przykładzie: anioł jest dwurodzajowy, a stróż ma tylko jeden rodzaj: męskoosobowy i tylko jedną formę mianownika lm: stróże.
Mianownik lm od anioł stróż brzmi zatem aniołowie stróże lub anioły stróże. Tzw. forma deprecjatywna od aniołowie to anioły, zbieżna z formą męskożywotną. Jedyna forma lm stróże może być używana honoryfikatywnie (ci stróże) lub deprecjatywnie (te stróże).
Jeśli chodzi o biernik, to w rodzaju męskoosobowym brzmi on aniołów stróżów, rzadziej aniołów stróży, a w męskożywotnym – anioły stróże. Ta ostatnia konstrukcja jest nietypowa, gdyż biernik lm rzeczowników męskoosobowych powinien być równy dopełniaczowi, a zatem spodziewana byłaby forma anioły stróżów. Ta jednak wydaje się niezharmonizowana fleksyjnie i myląca, brzmi tak, jakby forma stróżów miała wartość dopełniacza, a cała konstrukcja pochodziła od anioł stróżów. W każdym razie w NKJP biernik anioły stróże jest poświadczony wielokrotnie, a anioły stróżów ani razu, por. „W liceum robiłem bristole. Malowałem Anioły Stróże, kwiaty, Rodzinę Świętą” (Tygodnik Podhalański).
Wybór pisowni – małą czy wielką literą – ma związek ze znaczeniem danej nazwy, ale nie wpływa na jej odmianę.
Mirosław Bańko, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego