koniami czy końmi?

koniami czy końmi?
24.09.2002
24.09.2002
Pozdrawiam serdecznie,
Moje pytanie dotyczy postaci narzędnika l. mnogiej rzeczowników rodz. męskiego I dekl. typu koń, słoń. Powinno się mówić końmi czy koniami, słońmi czy słoniami? Dlaczego obie formy funkcjonują w języku? I dlaczego nawet wśród ludzi wykształconych nie ma pewności co do poprawności określonej formy. Z góry dziękuję za odpowiedź.
Na przedstawioną przez Pana sytuację najlepiej spojrzeć z perspektywy historycznojęzykowej. Formy oboczne są przejawem ścierania się w języku dwóch różnych tendencji: archaicznych, zachowawczych i innowacyjnych. Jeszcze w czasach przedpolskich odmiana rzeczowników była związana z ich budową fleksyjną, a nie z rodzajem gramatycznym ani znaczeniem – tak samo odmieniały się, na przykład, wyrazy kość i gość. W rozwoju historycznym polszczyzny zatarła się budowa morfologiczna rzeczowników i powstały nowe deklinacje rodzajowe: męska, żeńska i nijaka, następnie wyodrębniły się rzeczowniki męskożywotne i męskonieżywotne, a później męskoosobowe i niemęskoosobowe. Jednakże te tendencje innowacyjne nie zostały nigdy wprowadzone ze stuprocentową regularnością.
W narzędniku lm. były trzy końcówki: -y (zachowane już tylko reliktowo w rzeczownikach występujących w utartych połączeniach wyrazowych, np. przed laty (ale z latami), dawnymi czasy (ale: czasami), dobrymi słowy (ale: ze słowami); regresywna -mi (zachowana w niektórych rzeczownikach miękkotematowych, np. gośćmi, końmi, kośćmi (ale powiemy o kimś, że jest dobry z kościami, a nie: z kośćmi), oraz bardzo ekspansywna końcówka -ami. Występuje ona obocznie z -mi w wyrazach gałęziami i gałęźmi, gwoździami i gwoźdźmi, ale już tylko jako wyłączna w rzeczownikach słoniami, świniami, śledziami.
Zmiany językowe dokonują się ciągle; jest to proces naturalny. Wydawnictwa poprawnościowe informują o tym, co jest normą, a co błędem. Nawet języka ojczystego musimy się uczyć przez całe życie, same studia tu nie wystarczą.
Serdecznie pozdrawiam
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego