nakastlik

nakastlik
22.09.2022
18.05.2008
Bardzo proszę o krótkie omówienie wyrazu nakastlik, zarówno pod względem jego kondycji, jak i pisowni – spotkałem się z takim określeniem szafki nocnej. Prawdopodobnie wzięte z niemieckiego (nacht?), ale co jeszcze: „zwykły” wyraz, regionalizm (jeśli tak, to o jakim zasięgu?) czy może wyłącznie indywidualizm?
Tego wyrazu nie znalazłam w żadnym dostępnym mi słowniku polszczyzny ogólnej (ani dawnej, ani współczesnej), natomiast zetknęłam się z nim w relacjach repatriantki ze Wschodu. Było to określenie szafki, a raczej skrzynki, pudełka do przechowywania (i przewożenia) nocnego naczynia, czyli nocnika (por. urynalik). Wyraz pochodzenia niemieckiego: nacht + kasten ‘skrzynia, pudło’. W polszczyźnie o zasięgu regionalnym, rzadki, wyszedł z użycia wraz z desygnatem.
Krystyna Długosz-Kurczabowa, Uniwersytet Warszawski
  1. 9.05.2008
    W Małopolsce i niektórych rejonach Podkarpacia słowo nakastlik nadal jest użyciu, choć stosują je osoby mocno już wiekowe, ale nie jest to regułą, usłyszałem je bowiem niedawno od mojej kilkunastoletniej znajomej. Słowem nakastlik określa się po prostu podręczną szafkę stojącą przy łóżku.
    Ireneusz Kutrzuba
  2. 9.05.2008
    Nakastlik oznaczał pierwotnie (i oznacza najczęściej w dalszym ciągu) małą szafkę nocną stojącą przy łóżku w sypialni. (…) Dawniej na południu Polski na oznaczenie tej szafki używano wyłącznie wyrazu nakastlik, nie znając formy ogólnopolskiej. Wyraz ten był tak powszechny, jak nazwy innych sprzętów domowych, np. stół i krzesło. (…) Dziś forma nakastlik znika z wielu względów. (…) desygnat należy właściwie do minionej epoki (…). Poza tym wyraz nakastlik brzmi dość obco. Ludziom nieznającym języka niemieckiego z niczym się nie kojarzy. Jest odczuwamy jako wyraz gwarowy i świadomie unikany. Używa go bez obaw tylko starsze pokolenie. (…) Jednakże formy, która byłaby odpowiednikiem polskiego nakastlika, próżno szukać w literackim języku niemieckim. (…) w mowie potocznej Austriacy używają formy Nachtkastl. Ona też jest podstawą wyrazu polskiego\'\' (J. Waniakowa, O pewnym regionalizmie południowopolskim (nakastlik) [w:] Materiały XVII konferencji młodych językoznawców-dydaktyków, red. A. Otfinowski. Bydgoszcz – Wenecja, 22–24 maja 1990, s. 179–180).
    Artur Czesak, IJP PAN, Kraków
  3. 12.05.2008
    Mieszkam w województwie podkarpackim i wyraz nakastlik znam od dziecka (nie jestem „mocno wiekowa\'\'), a teraz jeszcze sprawdziłam w Internecie – okazuje się, że można znaleźć tę nazwę w ofertach producentów mebli, np. z Lublina, Przeworska i Skawiny k. Krakowa, albo w formie nakaslik (Brzesko, Dębica, Mielec), więc może jednak to nie jest taki zapomniany regionalizm ani nazwa desygnatu, który wyszedł z użycia?
    Z poważaniem
    Anna Garbacz
  4. 18.05.2008
    Wyraz ten notuje Mały słownik poprawnej polszczyzny z roku 1999, opracowany przez prof. Mariana Kucałę, a wydany przez Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego. Ma on jednak inną formę i nie ma informacji, że jest to wyraz gwarowy: „nachkastlik, l. szafka (nocna)\'\', gdzie l. oznacza \'lepiej, poprawniej\'.
    Łączę wyrazy szacunku
    Jakub Szymczak
  5. 22.09.2022

    Nakastlikami nazywali moi Dziadziowie szafki nocne w stylu art deco, jakie zastali po przyjeździe z Jasła w swoim nowym mieszkaniu we Wrocławiu jako pozostałość po jego niemieckich mieszkańcach. Znam to słowo od kołyski i bardzo się do niego przywiązałam ;-). Przestarzałe? Obce? Mnie będzie się ono zawsze ciepło kojarzyć z dzieciństwem i z czasami niesłusznie minionymi. Odziedziczyłam po Dziadziach te nakastliki w stylu art deco, spoglądamy na nie czule z Mężem (pochodzącym z Wielkopolski) i nie wyobrażamy sobie, abyśmy mieli nazywać je beznamiętnie „szafkami nocnymi”. Każda szafka nocna wykonana z sercem będzie dla mnie nakastlikiem. To ciekawe słowo, a język od ciekawych słów się bogaci.

    Ola Czwojdrak
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego