Czapnąć czy capnąć?

Czapnąć czy capnąć?

3.09.2018
3.09.2018

Szanowni Państwo,

czy słowo czapnąć w znaczeniu ‘chwycić’ może być regionalizmem z regionu Kociewie na Pomorzu?

Z wyrazami szacunku

Czytelnik

Czasownik czapnąć ‘chwycić nagle, gwałtownym ruchem; porwać’ rzeczywiście jest znany gwarom Polski północnej (ściślej na Kociewiu, ziemi chełmińsko-dobrzyńskiej, w gwarach malborsko-kujawskich) oraz kaszubszczyźnie. W zasadzie jest odpowiednikiem potocznego ogólnopolskiego i gwarowego capnąć (obecność spółgłoski [cz] jest fonetycznym archaizmem; podobnie czupnąć: cupnąć). Trudno jednoznacznie rozstrzygnąć przedstawioną przez Pana wątpliwość, z kilku powodów. Wyrazy znane gwarom, a występujące na znacznym obszarze, co podkreślał prof. Zenon Sobierajski, zazwyczaj (jak „poznańskie” pyry i „krakowskie”: borówki, plac ‘targowisko’) stają się regionalizmami polszczyzny ogólnej. Obecnie, głównie wskutek upadku czytelnictwa i osłabienia pozycji języka literackiego i niedostatecznej kompetencji językowej mówiących, tworzy się nowa warstwa regionalizmów (zwłaszcza ekspresywnych) pierwotnie gwarowego pochodzenia (pisała o takich słowach Renata Kucharzyk w artykule: Gwarowe ekspresywizmy osobowe w polszczyźnie potocznej, [w:] Bogactwo współczesnej polszczyzny, red. P. Żmigrodzki, S. Przęczek-Kisielak, Kraków 2014, s. 407–417). Czapnąć, co sugeruje też Popularny słownik kociewski, pod red. M. Pająkowskiej-Kensik (Gruczno-Świecie 2009), wchodząc do rejestru potocznej polszczyzny, podąża raczej pierwszą wskazaną linią rozwoju. Pośrednio dowodzi tego także występowanie tego słowa w wielu neutralnych kontekstach w swobodnych wypowiedziach internautów, por. np. co radzi drugiemu pewien kierowca z Tczewa: Na nowym silniku nie wolno oszczędzać, najlepiej czapnąć kogoś kto sprowadza Angole i na części rozbiera, masz możliwość odpalenia i sprawdzenia silnika jeszcze w budzie (http://leonclub.pl/forum/viewtopic.php?f=44&t=51312).

Kazimierz Sikora, Uniwersytet Jagielloński
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego