Czasownik niewłaściwy stać
24.06.2019
24.06.2019
Zwracam się z zapytaniem dotyczącym użycia wyrazu stać w rozumieniu ‘być w stanie coś zrobić’ lub ‘móc pozwolić sobie na coś’. Powszechne są stwierdzenia: było nas na to stać, będzie mnie na to stać czy stać go na to. Jednak zastanawiam się nad zwrotem być stać. Jako przykład podam zdanie znalezione w internecie: Banki może nie być stać na odwalutowanie pseudo-kredytów? (Obstawiam, że powinno być napisane Banków). Jaką gramatyczną funkcję pełni wyrażenie być stać?
Stać w znaczeniu ‘mieć na coś dość pieniędzy; móc sobie na coś pozwolić’ bywa kwalifikowane albo jako tzw. czasownik niewłaściwy, albo tzw. predykatyw. Niewątpliwie pełni funkcję czasownika, lecz nie łączy się z podmiotem w mianowniku. Jego schemat składniowy to: stać + B. na + B. W czasie teraźniejszym w trybie oznajmującym przyjmuje zasadniczo formę syntetyczną stać, np. Stać go na samochód. Pozostałe jego formy fleksyjne są złożone: stać by (czas teraźniejszy, tryb warunkowy), niech będzie stać (czas teraźniejszy, tryb rozkazujący), będzie stać (czas przyszły), było stać (czas przeszły, tryb oznajmujący), byłoby stać/ by było stać (czas przeszły, tryb warunkowy). Forma być stać to bezokolicznik i taką też funkcję pełni w przywołanym wypowiedzeniu.
Adam Wolański
