Dlaczego Petrozawodzk, a nie Pietrozawodsk jak Pietropawłowsk?

Dlaczego Petrozawodzk, a nie Pietrozawodsk jak Pietropawłowsk?
18.10.2017
18.10.2017
Szanowni Państwo,
w Wielkim słowniku ortograficznym mamy notowaną formę Petrozawodzk
https://sjp.pwn.pl/so/Petrozawodzk;4485841.html, ale i Pietropawłowsk https://sjp.pwn.pl/so/Pietropawlowsk;4486461.html. Czy nie wymagałoby to ujednolicenia – Petropawłowsk, Petrozawodzk lub Pietropawłowsk, Pietrozawodsk? Która forma jest poprawna? Dodatkowo: czy poprawne jest oddanie (transliterowane lub transkrybowane) rosyjskiego -дск- jako -dzk- w nazwie Petrozawodzk?

Pozdrawiam
Dariusz Lewandowski
Rzeczywiście – w Wielkim słowniku ortograficznym PWN pod redakcją E. Polańskiego (Warszawa 2017, wyd. IV, dodruk poprawiony, s. 851 i s. 856) występuje niekonsekwencja w zapisie dwóch nazw miejscowych zaczynających się od Пет-. Zgodnie z zasadami transkrypcji nazwę Петрозавод powinno się oddawać jako Pietrozawodsk, a Петропавловск – jako Pietropawłowsk. Nazwa Петрозаводск pochodzi od dłuższego określenia Петровский завод (заводск to skrót od заводской; chodzi o słobodę założoną w XVIII w. przy hucie żelaza i fabryce broni przez cara Piotra I, dzisiaj miasto w europejskiej części Federacji Rosyjskiej, stolicę Republiki Karelii). Kwerenda internetowa pokazuje, że słowo Pietrozawodsk występuje bardzo często (np. stacja kolejowa w Pietrozawodsku, port lotniczy Pietrozawodsk, Fiński czołg T-26E na ulicach Pietrozawodska). Trudno powiedzieć, skąd się wzięła forma Petrozawodzk. Być może – jeśli chodzi o człon początkowy – wzorowano się (chyba niepotrzebnie) na nazwie Petersburg, Sankt Petersburg zapisywanej przez Pet-. Jak wiemy, jest ona dość osobliwa, gdyż przechowuje w zapisie wymowę niderlandzką (car Piotr I spędził w młodości Holandii trochę czasu). Z kolei w wygłosie fonetyka wzięła zdaje się górę nad ortografią (dźwięczna głoska d oddziałuje na bezdźwięczne s, co daje dźwięczne dz). Wydaje się, że należy zrewidować ustalenie normatywne co do zapisu nazwy miejscowej stolicy Karelii i postawić na uzasadnioną morfologicznie formę Pietrozawodsk (a Petrozawodzk uznać co najwyżej za dopuszczalny wariant). Ciekawe, że Słownik nazw własnych Jana (Warszawa 2002, s. 291) i Słownik nazw geograficznych z odmianą i wyrazami pochodnymi tegoż autora (Warszawa 2008, s. 229) idzie w drugą stronę i podaje hasła Petrozawodzk (‘stolica Karelii’) oraz Petropawłowsk (‘miasto w Kazachstanie’). Czemu nie Petropawłofsk, chciałoby się zapytać…
Maciej Malinowski, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego