Fakultatywny przecinek
Od dłuższego czas zastanawiam się, jak to jest z przecinkiem przed że w zdaniach złożonych. Jako przykład:
"Czy wiedziałeś, że choćbyś starał się z całych sił, nigdy nie osiągniesz najlepszego wyniku?"
Czy to "że" nie odnosi się do 3. zdania? Czy "choćbyś starał się z całych sił" nie trzeba lub można potraktować jako wtrącenie?
"Czy wiedziałeś, że - choćbyś starał się z całych sił - nigdy nie osiągniesz najlepszego wyniku?"
Można czy nie można? Jeśli tak, to można czy trzeba?
Spójnik podrzędności że odnosi się do drugiego zdania podrzędnego (…że nigdy nie osiągniesz…). Reguły interpunkcyjne mówią jednak, że w takich sytuacjach nie rozdziela się zasadniczo przecinkiem dwóch sąsiadujących spójników, spójnika i zaimka względnego oraz zaimka względnego i spójnika (np. a choć, a gdy, a jeśli, a kiedy, i choć, który jeśli, że aby, że choć, że gdy, że jeśli), por.
Powiedział, że choć potrzebuje odpoczynku, przyjdzie jutro do pracy.
Na mocy reguł fakultatywnych zdania tego typu możemy jednak wydzielić dwoma przecinkami lub dwoma myślnikami. Właśnie wtedy, gdy chcemy podkreślić, że są zdaniami wtrąconymi:
Powiedział, że – choć potrzebuje odpoczynku – przyjdzie jutro do pracy.
Por. też:
Wrócił z zagranicy i, choć potrzebował odpoczynku, rzucił się w wir codziennych zajęć.
Opowiadał wszystkim, że – gdy wygra dużo pieniędzy – rozda je ubogim.
