Fascynujący kredens
Szanowni Państwo,
proszę o etymologię i rozwój semantyczny słowa kredens.
Z poważaniem
Stratos Vasdekis
Szanowny Panie,
kredens to, jak wiadomo, mebel, w którym trzyma się zastawę stołową. Wydawałoby się, że jego nazwa wywodzi się z jakiegoś słowa odnoszącego się do jego funkcji (jak np. stół 'coś, co stoi', łóżko 'mebel do leżenia') – nic bardziej mylnego. Otóż pierwotnym źródłem kredensu (zapożyczonego do polszczyzny z języka włoskiego lub francuskiego) jest łaciński czasownik credere 'wierzyć', którego formy imiesłowu to credens, credentis. Od nich powstał rzeczownik credenza 'wiara, zaufanie'. W tym znaczeniu credenza pojawiła się w języku włoskim, w którym weszła w zwrot fare la credenza (dosł. 'robić wiarę, zaufanie'), zapożyczony m.in. też przez Francuzów (faire crédance), nazywający czynność próbowania potraw przed ich podaniem na stół. Od tego momentu rozwój znaczeniowy (wciąż w języku włoskim i francuskim) idzie drogą metonimii – kolejne sensy włoskiego credenza i francuskiego crédance odnoszą się do: naczynia, do którego wkłada się potrawę przed spróbowaniem jej oraz mebla, w którym trzyma się zastawę stołową.
W dawnej polszczyźnie kredensem (kredencem, a także kredytem, który też wywodzi się z łacińskiego credere) nazywano list polecający jakąś osobę na jakieś stanowisko, list uwierzytelniający (inną jego nazwą był list kredencyalny). Zapożyczyliśmy także, rzecz jasna, kredens w znaczeniach związanych z przechowywaniem zastawy stołowej: 'srebra stołowe', 'szafa na srebra stołowe', 'pomieszczenie, w którym trzyma się zastawę' (oraz 'pokój dla służby'). Obcojęzyczne zwroty faire crédance, fare la credanza znalazły w naszym języku odpowiednik w postaci czasownika kredensować (kredencować) 'skosztowawszy napoju, podać drugiemu' (definicja ze słownika warszawskiego, t. II, s. 540).
Łączę pozdrowienia