Fascynujący kredens

Fascynujący kredens

10.12.2020
10.12.2020

Szanowni Państwo,

proszę o etymologię i rozwój semantyczny słowa kredens.


Z poważaniem

Stratos Vasdekis

Szanowny Panie,

kredens to, jak wiadomo, mebel, w którym trzyma się zastawę stołową. Wydawałoby się, że jego nazwa wywodzi się z jakiegoś słowa odnoszącego się do jego funkcji (jak np. stół 'coś, co stoi', łóżko 'mebel do leżenia') – nic bardziej mylnego. Otóż pierwotnym źródłem kredensu (zapożyczonego do polszczyzny z języka włoskiego lub francuskiego) jest łaciński czasownik credere 'wierzyć', którego formy imiesłowu to credens, credentis. Od nich powstał rzeczownik credenza 'wiara, zaufanie'. W tym znaczeniu credenza pojawiła się w języku włoskim, w którym weszła w zwrot fare la credenza (dosł. 'robić wiarę, zaufanie'), zapożyczony m.in. też przez Francuzów (faire crédance), nazywający czynność próbowania potraw przed ich podaniem na stół. Od tego momentu rozwój znaczeniowy (wciąż w języku włoskim i francuskim) idzie drogą metonimii – kolejne sensy włoskiego credenza i francuskiego crédance odnoszą się do: naczynia, do którego wkłada się potrawę przed spróbowaniem jej oraz mebla, w którym trzyma się zastawę stołową.

W dawnej polszczyźnie kredensem (kredencem, a także kredytem, który też wywodzi się z łacińskiego credere) nazywano list polecający jakąś osobę na jakieś stanowisko, list uwierzytelniający (inną jego nazwą był list kredencyalny). Zapożyczyliśmy także, rzecz jasna, kredens w znaczeniach związanych z przechowywaniem zastawy stołowej: 'srebra stołowe', 'szafa na srebra stołowe', 'pomieszczenie, w którym trzyma się zastawę' (oraz 'pokój dla służby'). Obcojęzyczne zwroty faire crédance, fare la credanza znalazły w naszym języku odpowiednik w postaci czasownika kredensować (kredencować) 'skosztowawszy napoju, podać drugiemu' (definicja ze słownika warszawskiego, t. II, s. 540).


Łączę pozdrowienia

Katarzyna Kłosińska, Uniwersytet Warszawski
zgłoś uwagę
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego