Forma orzeczenia przy nazwach zespołów
zastanawiam się, z jakim orzeczeniem należy łączyć w zdaniu nazwy zespołów. Zespół Pink Floyd wystąpił… – to wiadomo, ale już Pink Floyd wystąpili…, prawda? Pasuje mi orzeczenie w r. męskoosobowym, kiedy myślę o kilku członkach grupy, ale co z takimi przykładami jak Mazowsze albo Pod Egidą? Tutaj grupy są tak liczne, że chyba raczej Mazowsze wystąpiło niż wystąpili i Pod Egidą wystąpił. Jak to właściwie powinno być?
Z wyrazami szacunku
Czytelnik
6.10.2016
6.10.2016
Szanowni Państwo,zastanawiam się, z jakim orzeczeniem należy łączyć w zdaniu nazwy zespołów. Zespół Pink Floyd wystąpił… – to wiadomo, ale już Pink Floyd wystąpili…, prawda? Pasuje mi orzeczenie w r. męskoosobowym, kiedy myślę o kilku członkach grupy, ale co z takimi przykładami jak Mazowsze albo Pod Egidą? Tutaj grupy są tak liczne, że chyba raczej Mazowsze wystąpiło niż wystąpili i Pod Egidą wystąpił. Jak to właściwie powinno być?
Z wyrazami szacunku
Czytelnik
Podmiot z orzeczeniem – podobnie jak rzeczownik z przydawką przymiotną – występują w polszczyźnie zazwyczaj w związku zgody. Polega to na tym, że wyraz określający dostosowuje swoją formę – pod względem rodzaju i liczby – do formy wyrazu określanego. Typ związku zgody uzależniony jest zasadniczo od rodzaju gramatycznego rzeczownika. Jeżeli rodzaj gramatyczny rzeczownika-podmiotu jest zgodny z jego znaczeniem (tzn. np. rzeczownik rodzaju męskiego oznacza mężczyznę, a rodzaju żeńskiego – kobietę), to wybór właściwej formy orzeczenia (oraz przydawki) nie nasuwa na ogół wątpliwości, por.
Moja siostra poszła.
Mój brat poszedł.
Moje dziecko poszło.
Jeżeli rodzaj i znaczenie rzeczownika nie zgadzają się ze sobą, o formie orzeczenia (oraz przydawki) decyduje jeden z tych czynników, przy czym w większości wypadków obowiązuje zasada zgody formalnogramatycznej. I tak rzeczowniki oznaczające pewne zbiorowości, lecz występujące w liczbie pojedynczej wymagają orzeczenia (i przydawki) także w liczbie pojedynczej, np.
Mazowsze wystąpiło w filmie „Żona dla Australijczyka”.
Jeśli wyrażenie złożone z nazwy pospolitej i własnej stanowi grupę podmiotu, właściwym podmiotem jest nazwa pospolita i do jej rodzaju gramatycznego musi być dostosowany rodzaj orzeczenia (oraz przydawki przymiotnej), por. np.
Zespół Mazowsze wystąpił w filmie „Żona dla Australijczyka”.
Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej w wypadku wyrazów (wyrażeń) funkcjonujących na prawach cytatu z języka obcego. W takich sytuacjach o rodzaju gramatycznym decydują – jak wiadomo – trzy czynniki: 1) rodzaj rzeczownika w języku wyjściowym; 2) zasady morfonologiczne języka docelowego (jeśli wygłos spółgłoskowy – rodzaj męski, jeśli wygłos samogłoskowy na [a] – rodzaj żeński, por. np. przy zadrzewionej Plaza San Giovanni, a nie: przy zadrzewionym [‘placu’] Plaza San Giovanni); 3) rodzaj rodzimego wyrazu synonimicznego (jeśli Apple równa się ‘firma komputerowa’, to orzeczenie może wystąpić w rodzaju żeńskim, np. Apple [‘firma’] wyprodukowała).
Nazwa zespołu Pink Floyd składa się z imion dwóch klasycznych bluesmanów – Pinka Andersona i Floyda Councila. W angielszczyźnie łączy się z orzeczeniem w liczbie mnogiej (np. Pink Floyd were an English rock band formed in London), podczas gdy w języku polskim oryginalna nazwa występuje zazwyczaj z orzeczeniem w liczbie pojedynczej (np. Pink Floyd wystąpił w starym składzie na „Live 8” w Londynie). O formie orzeczenia decyduje zatem rodzaj rodzimego wyrazu synonimicznego: Pink Floyd równa się ‘zespół’ (por. Zespół Pink Floyd wystąpił w czteroosobowym składzie na charytatywnym koncercie „Live 8” w Londynie). W odmianie potocznej języka możliwe jest dodanie końcówki fleksyjnej do obcej nazwy własnej. Wówczas orzeczenie przyjmuje formę liczby mnogiej, por. W pełnym składzie Pink Floydzi pojawili się tylko raz – w 2005 r. na londyńskim koncercie „Live 8” .
Moja siostra poszła.
Mój brat poszedł.
Moje dziecko poszło.
Jeżeli rodzaj i znaczenie rzeczownika nie zgadzają się ze sobą, o formie orzeczenia (oraz przydawki) decyduje jeden z tych czynników, przy czym w większości wypadków obowiązuje zasada zgody formalnogramatycznej. I tak rzeczowniki oznaczające pewne zbiorowości, lecz występujące w liczbie pojedynczej wymagają orzeczenia (i przydawki) także w liczbie pojedynczej, np.
Mazowsze wystąpiło w filmie „Żona dla Australijczyka”.
Jeśli wyrażenie złożone z nazwy pospolitej i własnej stanowi grupę podmiotu, właściwym podmiotem jest nazwa pospolita i do jej rodzaju gramatycznego musi być dostosowany rodzaj orzeczenia (oraz przydawki przymiotnej), por. np.
Zespół Mazowsze wystąpił w filmie „Żona dla Australijczyka”.
Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej w wypadku wyrazów (wyrażeń) funkcjonujących na prawach cytatu z języka obcego. W takich sytuacjach o rodzaju gramatycznym decydują – jak wiadomo – trzy czynniki: 1) rodzaj rzeczownika w języku wyjściowym; 2) zasady morfonologiczne języka docelowego (jeśli wygłos spółgłoskowy – rodzaj męski, jeśli wygłos samogłoskowy na [a] – rodzaj żeński, por. np. przy zadrzewionej Plaza San Giovanni, a nie: przy zadrzewionym [‘placu’] Plaza San Giovanni); 3) rodzaj rodzimego wyrazu synonimicznego (jeśli Apple równa się ‘firma komputerowa’, to orzeczenie może wystąpić w rodzaju żeńskim, np. Apple [‘firma’] wyprodukowała).
Nazwa zespołu Pink Floyd składa się z imion dwóch klasycznych bluesmanów – Pinka Andersona i Floyda Councila. W angielszczyźnie łączy się z orzeczeniem w liczbie mnogiej (np. Pink Floyd were an English rock band formed in London), podczas gdy w języku polskim oryginalna nazwa występuje zazwyczaj z orzeczeniem w liczbie pojedynczej (np. Pink Floyd wystąpił w starym składzie na „Live 8” w Londynie). O formie orzeczenia decyduje zatem rodzaj rodzimego wyrazu synonimicznego: Pink Floyd równa się ‘zespół’ (por. Zespół Pink Floyd wystąpił w czteroosobowym składzie na charytatywnym koncercie „Live 8” w Londynie). W odmianie potocznej języka możliwe jest dodanie końcówki fleksyjnej do obcej nazwy własnej. Wówczas orzeczenie przyjmuje formę liczby mnogiej, por. W pełnym składzie Pink Floydzi pojawili się tylko raz – w 2005 r. na londyńskim koncercie „Live 8” .
Adam Wolański
